Dieta w cukrzycy ciążowej

Wartość energetyczna diety

Dieta powinna dostarczać około 30 kcal na 1 kg należnej masy ciała, tj. około 1500-2400 kcal/ dobę u ciężarnych z prawidłową masą ciała przed ciążą. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego 40-50% zapotrzebowania energetycznego powinno pochodzić z węglowodanów (preferowane są węglowodany o niskim indeksie glikemicznym), 30% z białka, a 20-30% z tłuszczy (w tym <10% nasyconych). Liczenie kalorii jest stosunkowo trudne i czasochłonne. Praktycznym wskaźnikiem tego, czy spożywasz właściwą ilość kalorii, jest przyrost masy ciała.

* Zalecenia Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego 2020, str. 72-73

Węglowodany

Węglowodany, czyli cukry, stanowią podstawowy składnik pożywienia. Dzielą się na przyswajalne i nieprzyswajalne. Z kolei te przyswajalne mogą wchłaniać się szybko (cukry proste i dwucukry) lub wolno (cukry złożone). W każdym posiłku większość zapotrzebowania na węglowodany powinny pokrywać węglowodany złożone. Praktycznym wskaźnikiem opisującym przyswajalność pokarmów jest indeks glikemiczny.

Żywność, której węglowodany są szybko trawione i przyswajane, szybko i na krótki okres podnoszą poziom glukozy we krwi – ma wysoki indeks glikemiczny. Produkty o niskim indeksie glikemicznym to takie, z których glukoza uwalnia i wchłania się powoliw procesie trawienia, a wzrost stężenia glukozy we krwi jest niewielki, ale trwa długo. Takieprodukty są najbardziej pożądane w Twoim jadłospisie, gdyż nie prowadzą do szybkiego wzrostu glikemii poposiłkowej. Informacje o indeksie glikemicznym niestetynie są dostępne na opakowaniach produktów. Można je znaleźć w tabelach indeksów glikemicznych w poradnikach dietetycznych, książkach bądź na stronach internetowych.

Istotne jest, byś w diecie uwzględniała przede wszystkim produkty o średnim i niskim indeksie glikemicznym.

Rozkład liczby i wielkości posiłków w ciągu dnia

Produkty zbożowe

Najlepszym źródłem węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym są produkty zbożowe z grubego przemiału, bogate w błonnik.

Zalecane jest pieczywo razowe, pieczywo żytnie, orkiszowe, chrupkie. Ilość pieczywa wskazana na posiłek to 1–2 kromki, nie więcej. Kasze: jęczmienna, gryczana, pęczak, jaglana oraz ryż ciemny, gotowane na sypko, mogą stanowić dodatek do Twoich posiłków obiadowych w ilości 1/2 saszetki po ugotowaniu. Doskonałym źródłem błonnika są również płatki owsiane, jęczmienne, żytnie, musli naturalne, które dodane do jogurtu naturalnego są propozycją na posiłek w formie II śniadania czy podwieczorku.

Potrawy z mąki pszennej powinnaś ograniczać, dlatego też jeśli w jadłospisie pojawią się takie dania, jak kluski, pierogi, naleśniki, powinnaś zmniejszyć ich spożycie o połowę i wzbogacić dodatkiem warzyw, najlepiej w formie surowej. Polecana jest mąka z grubego przemiału: razowapełnoziarnista, gryczana, orkiszowa. Do zup i drugich dań powinnaś wybierać makaron razowy w ilości nie większej niż 2–3 łyżki.

Proces gotowania makaronu czy kasz nie powinien trwać zbyt długo, najlepiej gdy spożywane są w formie al dente. Im produktdłużej gotowany, tym posiada wyższy indeks glikemiczny.

Nabiał

W grupie produktów nabiałowych szczególną uwagę należy zwrócić na podaż mleka w diecie oraz zawartość tłuszczu w wybieranych produktach. Dzienna porcja mleka powinna być ograniczona do 1 szklanki, natomiast takie produkty, jak jogurt naturalny, kefir, maślanka, mogą stanowić dla niego alternatywę. W grupie jogurtów i serków najkorzystniej jest wybierać produkty naturalne pozbawione dodatków owocowych i smakowych, gdyż najczęściej są one dosładzane.

Wśród serów wykluczamy sery pleśniowe oraz topione z uwagi na ich wysoką kaloryczność oraz dużą podaż tłuszczu, a w przypadku serów pleśniowych zwiększone ryzyko zatruciem bakterią Listeria. Należy również ograniczyć spożycie żółtych serów.

Jajka są bardzo bogatym źródłem pełnowartościowego białka oraz wielu witamin i składników mineralnych. Możesz je spożywać w formie gotowanej na twardo, jako dodatek do różnych sałatek bądź w formie dobrze ściętej jajecznicy. W ciąży nie można jeść jajek surowych z uwagi na ryzyko zatrucia salmonellą.

Mięsa, wędliny i ryby

W grupie mięs i wędlin należy wybierać gatunki chude, choć nie tylko drobiowe. Może to być: królik, indyk, drób, wołowina, cielęcina czy wieprzowina, ale chuda, np. schab. Podroby typu: pasztet, salceson, kaszanka, pieczenie zawierają dużo tłuszczu, dlatego nie są zalecane. Porcje mięsa powinny być przyrządzane w formie gotowanej, duszonej, pieczonej. Potrawy panierowane w bułce tartej i smażone na tłuszczu typu kotlet schabowy czy kotlet mielony nie są polecane ze względu na wysoką kaloryczność oraz wysoki indeks glikemiczny. Unikaj surowego mięsa typu tatar czy surowych wędlin, np. szynka parmeńska, z uwagi na ryzyko zatrucia toksoplazmozą.

Mięso ryb jest doskonałym wyborem! Ma wysoką wartość odżywczą – dobrze przyswajalne białko oraz wysoką ilość kwasów tłuszczowych wielonienasyconych z grupy omega-3, a także witaminę D. Jednak unikaj niektórych gatunków ryb morskich, takich jak: rekin, marlin, miecznik, makrela, ryba maślana, tuńczyk ze względu na wysokie stężenie rtęci. Zalecasię: łosoś, sum, śledź. Ryby mogą być przyrządzane na parze, gotowane, pieczone w folii.

Owoce i warzywa

Owoce i warzywa stanowią przede wszystkim źródło witamin i soli mineralnych, ale także węglowodanów, stąd też ważne jest, by w diecie unikać owoców, które są szczególnie bogate w cukry. Do tej grupy można zaliczyć: banany, gruszki, śliwki oraz winogrona. Owoce cytrusowe i inne mogą stanowić urozmaicenie poszczególnych posiłków w formie dodatku, natomiast błędem jest, gdy są jedzone między posiłkami bądź też stanowią osobny posiłek.

Z warzyw należy ograniczyć spożycie ziemniaków, gdyż są bogate w skrobię, która może powodować wzrost glikemii poposiłkowej oraz gotowanej marchewki i buraków. Pozostałe warzywa można spożywać praktycznie bez ograniczeń, szczególnie w postaci surówek. Powinny stanowić dodatek do każdego posiłku.

PAMIĘTAJ!

Obróbka termiczna (gotowanie, pieczenie, duszenie, smażenie) zwiększa indeks glikemiczny produktów, co nie jest korzystne.

Tłuszcze pochodzenia roślinnego, takie jak: olej rzepakowy, sojowy, lniany, oliwa z oliwek, słonecznikowy, z pestek winogron, są bogatym źródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych. Mogą stanowić dodatek do różnego rodzaju surówek, można z nich przygotować majonez. Wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 są bardzo ważne dla prawidłowego rozwoju płodu, gdyż biorą udział w rozwoju mózgu, naczyń krwionośnych, serca.

Tłuszcze zwierzęce dostarczają duże ilości nasyconych kwasów tłuszczowych, które w ciąży należy ograniczyć. Unikaj produktów zawierających izomery trans kwasów tłuszczowych, których źródłem są: utwardzane margaryny, posiłki typu fast food, chipsy, sosy, zupy w proszku instant, wyroby cukiernicze i półcukiernicze.

Słodycze, takie jak ciasta, ciasteczka, cukierki, batony, cukier biały, są niewskazane w diecie, ponieważ są źródłem węglowodanów prostych. Z tej grupy produktów należy bezwzględnie zrezygnować. Zamiast tego możesz zjeść gorzką czekoladę w ilości 1–2 kostek, orzechy czy migdały. Stosowanie sztucznych środków słodzących jest dozwolone, z wyjątkiem sacharyny, która przechodzi przez łożysko i jej wpływ na płód nie jest do końca znany.

W formie napoju do posiłku mogą być spożywane herbaty owocowe, soki warzywne i owocowe bez dodatku cukru. Te ostatnie jednak nie częściej niż raz na dobę w liczbie 1 szklanki. Niesłodzona herbata oraz naturalna woda mineralna mogą być spożywane w nieograniczonych ilościach w ciągu dnia, niezależnie od posiłku.

Zrezygnuj z dodawania soli do przygotowywania potraw z uwagi na to, że duża jej ilość jest już zawarta w gotowych produktach, takich jak pieczywo, wędliny, konserwy, kiszonki, sery żółte, różnego rodzaju przetwory. Jeśli występują u Ciebie obrzęki, tym bardziej musisz unikać stosowania soli. Można ją zastąpić innymi przyprawami ziołowymi.

Przykładowe jadłospisy

Miary kuchenne: Pieczywo graham – 50 g (1 kromka). Masło – 2,5 g (pół łyżeczki). Kasza, ryż – 45 g (pół torebki)
Źródło: opracowanie własne

Mikroelementy

Po porodzie

Dieta mamy karmiącej

Karmienie piersią to spory wysiłek dla organizmu. Aby wyprodukować odpowiednią ilość mleka, organizm zużywa ok. 500 kcal na dobę. Nie oznacza to jednak, że Ty o tyle samo musisz zwiększyć kaloryczność swojej diety. W czasie ciąży organizm zmagazynował zapas tkanki tłuszczowej również na okres karmienia. To z niej powinien teraz skorzystać, jeśli nie chcesz mieć problemów ze zbędnymi kilogramami. Jednak pamiętaj, iż w okresie karmienia piersią nie można stosować żadnych diet odchudzających, gdyż zmniejszenie kaloryczności diety poniżej 1500 kcal/dobę zmniejsza ilość wytwarzanego pokarmu.

Wpływ odżywiania matki na skład pokarmu

M. Nehring-Gugulska

W diecie mamy karmiącej najważniejsza jest różnorodność. Organizm traktuje laktację jako priorytet przed innymi procesami metabolicznymi, więc wszystkie składniki odżywcze potrzebne Twojemu dziecku znajdą się w mleku, czasami kosztem Twojego zdrowia. Powinnaś jeść to, co lubisz i co jest zdrowe. Twój sposób odżywiania się nie wpływa na skład i objętość pokarmu, nawet niedożywiona kobieta wytwarza pełnowartościowy pokarm. Często mamy w obawie przed alergią czy kolkami maluszka przechodzą na rygorystyczne, niemal głodowe diety. Gotowany kurczak i marchewka to bardzo częsty zestaw.

Nie wolno nie jeść na wszelki wypadek! Należy za to obserwować swoje dziecko. Jeśli zachowuje się inaczej niż zwykle, jest niespokojne, częściej płacze, pojawia się wysypka, to dopiero wtedy szukamy przyczyn pokarmowych, analizując swoje menu z ostatnich 24 godzin w poszukiwaniu potencjalnego winowajcy i eliminującgo na jakiś czas z jadłospisu. Mleko mamy nigdy nie uczula dziecka, alergizujące są jedynie pokarmy spożywane przez mamę, których cząstki przenikają do mleka.

W przypadku rozpoznania alergii u dziecka karmionego piersią najlepszym mlekiemdla niego jest Twój pokarm, jednak konieczne jest zastosowanie diety eliminacyjnej. Wówczas musisz zrezygnować ze spożycia mleka i jego przetworów, gdyż ich udział w diecie nie jest konieczny do wytwarzania pokarmu. Jednak w takim wypadku należy wzbogacić dietę w produkty bogate w wapń i białko. Ponadto zachęcamy do czytania etykiet produktów opakowanych, ponieważ bardzo często mleko w proszku dodawane jest do różnego rodzaju produktów.

Poniżej wskazówki, jak skomponować zdrową dietę karmiącej mamy

Jedz kilka posiłków w ciągu dnia, 3 główne i 2 przekąski. Nie jedz na zapas ani za dwóch, wystarczy, że zaspokoisz swój głód.

Niewskazane jest:

• Palenie papierosów – ma negatywny wpływ na laktację, zmniejsza ją o blisko 200– 300 ml.
• Picie alkoholu – obniża ilość produkowanego mleka i przenika do pokarmu.
• Spożywanie dużej ilości kofeiny, gdyż bardzo dobrze przenika do pokarmu i skutecznie pobudza dziecko.

Pamiętaj, że dieta mamy karmiącej powinna być lekkostrawna, unikaj więc:

• Smażonych potraw, zwłaszcza w głębokim tłuszczu oraz panierkach.
• Zasmażek, zawiesistych sosów.
• Wzdymających dań z warzyw kapustnych, takich jak np. bigos.
• Ostrych przypraw (wybierz za to łagodne, takie jak: natka pietruszki, majeranek, koperek, tymianek, kminek).
• Słodyczy (pamiętaj, że mimo iż spalasz teraz dużo kalorii, łatwo jest przekroczyć granicę i wpaść w rutynę codziennego jedzenia słodyczy, a stąd już o krok do zbędnych kilogramów).

Pamiętajmy, że okres ciąży oraz karmienia piersią u kobiet, u których występował ciągły deficyt wapnia w diecie, jest czynnikiem ryzyka osteoporozy. Jeśli bez podstawy eliminujemy produkty mleczne, zwiększamy swoje narażenie na tę chorobęw okresie po menopauzie. Pokrycie zapotrzebowania na wapń w okresie laktacji można osiągnąć poprzez codzienne spożywanie około 2 szklanek mleka, 3/4 szklanki jogurtu, maślanki lub kefiru, 2 plasterków sera żółtego, około 80 g półtłustego sera twarogowego lub 15 g orzechów, 3 porcji zielonych warzyw bądź 2 porcji owoców.

Laktacja to również czas, kiedy mamy skarżą się na nieładną cerę czy wypadanie włosów. Wszystkie te problemy biorą się z nieracjonalnej, zbyt monotonnej diety, która nie dostarcza odpowiedniej ilości witamin i składników mineralnych.

Jeśli jesteś na diecie eliminacyjnej i boiszsię, że nie dostarczasz organizmowi niezbędnych składników odżywczych, możesz przyjmować suplementy przeznaczone dla mam karmiących. Pamiętajrównież, iż suplementacja Twojej diety witaminą D nie jest wystarczająca, by zapewnić odpowiednie zapotrzebowanie Twojemu dziecku, dlatego też konieczne jest dodatkowe jej podawanie niemowlęciu.

W przypadku wystąpienia problemów laktacyjnych i niedostatku pokarmu możesz sięgnąć po tzw. galaktogogi, czyli środki farmaceutyczne i pochodzenia roślinnego pobudzające i podtrzymujące laktację. Do tej grupy ziół zalicza się kozieradkę, niepokalanek mnisi, drapacz lekarski (inaczej bernardynek), koper włoski i ogrodowy, szparag lekarski, rutwicę lekarską, owoce kminku, anyżu, ziele ogórecznika i bazylii.

Zalety kobiecego pokarmu:

• Swoisty.
• Jest lepiej trawiony i wchłaniany w przewodzie pokarmowym niemowlęcia (pokarm matki trawiony jest 2,5 godziny, mleko krowie 3,5 godziny).
• Zawiera lipazę i amylazę oraz przeciwciała, które wspierają niedojrzały układ odpornościowy niemowlaka.
• Naturalne karmienie zapobiega chorobie atopowej, alergiom pokarmowym oraz zapaleniu atopowemu skóry.
• Niemowlęta karmione piersią w pierwszym półroczu życia 5-krotnie rzadziej zapadają na infekcje dróg moczowych.

Piramida zdrowego żywienia i aktywności fizycznej

Piramida stanowi wskazówkę dla osób zdrowych w celu zachowania dobrego stanu zdrowia. W przypadku otyłości, cukrzycy, choroby niedokrwiennej serca, nadciśnienia lub osteoporozy wskazana jest dieta ustalona w porozumieniu z lekarzem i dietetykiem.

Źródło: http://www. izz.waw.pl/pl/, dnia 7 września 2016 r.